पुणे: दिवाळी शांततेसाठी सातत्याने आवाहन करूनही, दिव्यांचा सण यंदा लक्षणीयरीत्या जोरात दिसला, महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाच्या (MPCB) ध्वनी निरीक्षणाच्या आकडेवारीनुसार पुणे तसेच पिंपरी चिंचवडमध्ये सरासरी डेसिबल पातळीत वाढ झाली आहे. दिवाळीच्या उच्च कालावधीत रात्रीच्या आवाजाच्या पातळीचे सर्वसमावेशक विश्लेषण — दुसऱ्या (ऑक्टोबर 20) आणि तिसऱ्या रात्री (ऑक्टोबर 21) उत्सव — असे दर्शविते की 2024 च्या तुलनेत 2025 मध्ये 14 निरीक्षण केलेल्या ठिकाणांपैकी बहुतेकांनी जास्त डेसिबल (dB) वाचन नोंदवले. डेटाने असेही दाखवले आहे की प्रत्येक स्थानाने परवानगीयोग्य आवाज मर्यादेचे उल्लंघन केले आहे – निवासी क्षेत्रांसाठी दिवसा (सकाळी 6 ते 10) 55 डीबी आणि रात्री (10 ते सकाळी 6) 45 डीबी. दिवाळीच्या तिसऱ्या रात्री निगडीतील यमुनानगर हे गेल्या वर्षीच्या तुलनेत ध्वनिप्रदूषणात सर्वाधिक उल्लंघन करणारे ठरले. या ठिकाणी गेल्या वर्षीच्या 60.3 dB वरून या वर्षी 67.9 dB वर आवाजाची पातळी वाढली – 7.6 dB ची वाढ. पुण्यातील सर्वात व्यस्त वाहतूक केंद्रांपैकी एक असलेल्या स्वारगेटमध्ये 72.2 dB वरून 78.9 dB वर गेल्या वर्षी तिसऱ्या दिवाळी रात्री – 6.7 dB ने वाढ झाली. त्याचप्रमाणे, खडकी बाजारने गतवर्षी 76.4 dB विरुद्ध या वर्षी तिसऱ्या रात्री 70.1 dB नोंदविले, 6.3 dB ची उडी. स्वारगेट येथील रहिवासी अभिजित पाटील म्हणाले, “दरवर्षी आम्ही आवाजाची मर्यादा आणि रात्री 10 वाजताच्या मुदतीबद्दल बोलतो हे निराशाजनक आहे, परंतु क्वचितच कोणी त्याचे पालन करते. ही दिवाळी काही वेगळी नव्हती – लोक मध्यरात्रीनंतरही फटाके फोडत राहिले. आम्हाला दोनदा पोलिस हेल्पलाइनवर कॉल करावा लागला. तो आनंदोत्सव आणि इतरांच्या आरोग्याचा अवमान करण्याबद्दल नाही.” कर्वे रोड (नल स्टॉप) वर दोन्ही रात्री वाढ नोंदवली गेली. दुसऱ्या रात्री पातळी 2024 मधील 70.1 dB वरून 2025 मध्ये 72.6 dB वर (2.5 dB वर) वाढली, तर तिसऱ्या रात्री, वाढ 70.9 dB वरून 74.9 dB (4 dB वर) झाली. इतर लक्षणीय गुन्हेगारांमध्ये येरवडा आणि शिवाजीनगरचा समावेश आहे. दिवाळीच्या दुसऱ्या रात्री (2024 मध्ये 31 ऑक्टोबर आणि 2025 मध्ये 20 ऑक्टोबर), MPCB च्या रीडिंगवरून असे दिसून आले की जवळजवळ प्रत्येक प्रमुख पुणे स्थानाने रात्रीच्या वेळी समान आवाजाच्या पातळीत (Leq) वाढ नोंदवली. Leq कालांतराने विविध आवाज पातळी एकत्रित करते, एकल dB मूल्य म्हणून सातत्यपूर्ण प्रतिनिधित्व (सरासरी) प्रदान करते. 20 ऑक्टोबरच्या रात्री, शिवाजीनगर 73 dB वरून 74.5 dB वर गेले – 1.5 dB ची वाढ. त्यानंतर स्वारगेट 1.8 dB च्या वाढीसह 71.4 dB वरून 73.2 dB वर सरकले. येरवड्यात 3.7 dB ची एक जास्त वाढ झाली आहे, जी मागील वर्षी 66.6 dB वरून यावर्षी 70.3 dB झाली आहे. 20 ऑक्टोबरच्या रात्री, खडकी बाजार, आधीच कोलाहल असलेल्या ठिकाणांपैकी, 75.9 dB वरून 76.4 dB वर किरकोळ वाढला, तर शनिवारवाड्याचा Leq 73.6 dB वरून 75.6 dB वर गेला. सारसबाग 72.7 dB वरून 74 dB वर पोहोचले आणि औंध गावाने 66.8 dB वरून 69.4 dB वर 2.6 dB ची वाढ नोंदवली. युनिव्हर्सिटी रोडने सर्वात स्पष्ट वाढ दर्शविली, 2024 मध्ये 56.5 dB वरून 2025 मध्ये 62.9 dB वर उडी मारली – एक 6.4 dB वाढ, ज्यामुळे त्या भागात रात्री उशिरा क्रॅकर वापरात लक्षणीय वाढ झाली. पिंपरी चिंचवडमध्येही 20 ऑक्टोबरच्या रात्री हा पॅटर्न वाढला होता. जिजामाता रुग्णालयाजवळील पिंपरीमध्ये, मागील वर्षी Leq 60.1 dB वरून यावर्षी 67.3 dB वर गेला – एक 7.2 dB उडी. यमुनानगर, निगडी, 60.5 dB वरून 63.9 dB वर, 3.4 dB ने वाढ नोंदवली. एकत्रितपणे, डेटाने सूचित केले आहे की दिवाळीच्या रात्री आवाजाची पातळी यावर्षी पुणे आणि पिंपरी चिंचवड या दोन्ही भागांमध्ये लक्षणीयरीत्या वाढली आहे, बहुतेक ठिकाणी 70 dB चा टप्पा ओलांडला आहे — 45 dB निवासी-रात्र मर्यादेपेक्षा जास्त आहे. सर्व निरीक्षण स्थानांवर सरासरी काढल्यास, 20 ऑक्टोबरच्या दिवाळी रात्री रात्रीच्या वेळी आवाजाची पातळी गेल्या वर्षीच्या 68.6 dB वरून 2025 मध्ये 70.6 dB वर गेली. 21 ऑक्टोबर रोजी दिवाळीच्या रात्री, ती गेल्या वर्षीच्या 71 dB वरून 73.4 dB वर गेली. हे किरकोळ वाटत असले तरी, ध्वनी प्रदूषण तज्ञांनी जोर दिला की डेसिबल स्केल लॉगरिदमिक आहे, म्हणजे अगदी लहान संख्यात्मक वाढ देखील वास्तविक आवाजाच्या तीव्रतेमध्ये लक्षणीय उडी दर्शवते. तज्ञांनी असेही सांगितले की MPCB चे Leq रीडिंग – किंवा समतुल्य सतत आवाज पातळी – दिलेल्या कालावधीत सरासरी आवाज एक्सपोजर प्रतिबिंबित करते. फटाक्यांपासून होणारे वास्तविक शिखर या नोंदवलेल्या Leq मूल्यांपेक्षा खूप जास्त असण्याची शक्यता आहे. ध्वनी प्रदूषण (नियमन आणि नियंत्रण) नियम, 2000 नुसार, रात्रीच्या वेळी आवाजाची पातळी (रात्री 10 ते सकाळी 6 दरम्यान) निवासी भागात 45 डीबी, व्यावसायिक क्षेत्रात 55 डीबी, औद्योगिक भागात 70 डीबी आणि सायलेन्स झोन आणि शाळांमध्ये 40 डीबी पेक्षा जास्त नसावी. गेल्या वर्षीच्या तुलनेत काही घटनांमध्ये किरकोळ घट दिसून आली, परंतु ही “सुधारलेली” ठिकाणे देखील अनुज्ञेय मर्यादेच्या वरच राहिली.
✍🏻मुख्य संपादक – हनुमंत सुरवसे
